Ngày 20/4/2025, Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) chính thức công bố Sách Trắng về Chuyển đổi hệ thống lương thực thực phẩm bền vững, trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với những khủng hoảng đan xen: biến đổi khí hậu, khan hiếm tài nguyên, mất an ninh lương thực và suy thoái đa dạng sinh học. Bản sách trắng không chỉ là một tài liệu tham chiếu – nó là lời kêu gọi hành động cấp bách để thay đổi cách chúng ta sản xuất, phân phối và tiêu thụ thực phẩm.
Hệ thống lương thực toàn cầu đang “ốm yếu”
Theo Báo cáo của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC), hệ thống nông nghiệp hiện tại chiếm tới 23% tổng lượng khí nhà kính toàn cầu. Ngoài ra, theo FAO (2021), tới 33% đất canh tác toàn cầu đã bị thoái hóa nghiêm trọng, và hơn 800 triệu người vẫn đang thiếu ăn – trong khi một phần ba lượng thực phẩm sản xuất ra bị lãng phí.
Ông Achim Steiner, Giám đốc UNDP, khẳng định:
“Chúng ta không thể tiếp tục nuôi sống thế giới bằng một hệ thống đang hủy hoại chính hành tinh và người dân của nó.”
Chính từ thực trạng đó, Sách trắng được ra đời như một định hướng chiến lược toàn cầu, nhằm thúc đẩy mô hình sản xuất lương thực bền vững, công bằng và linh hoạt với biến đổi khí hậu.
Nông nghiệp sinh thái – “Yếu tố thay đổi cuộc chơi”
Trong sách trắng, UNDP đặc biệt nhấn mạnh Nông nghiệp sinh thái (Agroecology) như một “game changer” – yếu tố thay đổi cuộc chơi trong hành trình tái cấu trúc hệ thống lương thực toàn cầu.
Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Phát triển (IDS, Anh), nông nghiệp sinh thái có khả năng:
-
Tăng 30% năng suất cây trồng nhờ cải thiện độ màu mỡ của đất và quản lý đa dạng sinh học.
-
Giảm 50–70% chi phí đầu vào do không phụ thuộc phân bón hóa học và thuốc trừ sâu.
-
Tăng khả năng chống chịu thiên tai và biến động khí hậu ở mức cộng đồng.
Tiến sĩ Emile Frison, thành viên Ban chỉ đạo cấp cao IPES-Food, nhận định:
“Agroecology không chỉ là một phương pháp canh tác. Đó là sự thay đổi trong tư duy – từ nông dân đến nhà hoạch định chính sách. Nó trao quyền cho cộng đồng, bảo vệ hệ sinh thái và tạo ra sinh kế bền vững hơn.”
Công nghệ sinh học – Chìa khóa thúc đẩy nông nghiệp sinh thái
Một điểm sáng không thể bỏ qua trong hành trình này là ứng dụng enzyme, probiotics và công nghệ sinh học – những “trợ thủ sinh học” đang thay đổi cách chúng ta tiếp cận sản xuất nông nghiệp.
Vai trò của enzyme và probiotics:
-
Enzyme giúp phân giải các hợp chất hữu cơ phức tạp thành dạng dễ hấp thụ, cải thiện hiệu suất tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng ở vật nuôi và cây trồng.
-
Probiotics là các vi sinh vật có lợi, giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, tăng miễn dịch tự nhiên và giảm phụ thuộc vào kháng sinh trong chăn nuôi – từ đó hỗ trợ nền nông nghiệp sinh học không kháng sinh.
-
Khi kết hợp, chúng giảm thiểu ô nhiễm môi trường, giúp cải thiện năng suất và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng.
Ý nghĩa trong hệ thống lương thực bền vững:
-
Cải thiện chất lượng đầu ra mà không làm tổn hại đến đất, nước và sức khỏe vật nuôi.
-
Tối ưu hoá chi phí sản xuất, tạo cơ hội cho nông dân quy mô nhỏ tiếp cận mô hình canh tác hiệu quả và thân thiện môi trường.
-
Hỗ trợ chuyển đổi sang nông nghiệp sinh thái, góp phần hiện thực hóa mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và tăng khả năng phục hồi của hệ thống nông nghiệp.
Từ “giải pháp kỹ thuật” đến “hệ sinh thái chuyển đổi”
Khác với các giải pháp kỹ thuật đơn lẻ như chuyển đổi giống, canh tác chính xác hay cơ giới hóa, nông nghiệp sinh thái là một hệ tư duy tích hợp, kết hợp tri thức bản địa, khoa học hiện đại và công nghệ sinh học.
Lời kết
Sách trắng của UNDP không chỉ là báo động đỏ mà còn là kim chỉ nam hành động cho một thế giới đang khát khao an toàn thực phẩm và công bằng sinh thái. Nông nghiệp sinh thái kết hợp công nghệ sinh học, đặc biệt enzyme và probiotics, đang chứng minh: để nuôi sống hành tinh, chúng ta cần quay lại với tự nhiên – bằng công nghệ sạch, hiểu biết sâu và tôn trọng sự sống.